هانس یواخیم کلیم کایت

برگردان :دکترابوالقاسم اسماعیل پور

ویراست جدید                    ۱۳۸۴

افزوده های تازه وتصویرهای رنگی

هنرهای یافت شده درچین- تورفان

سرگذشت یک دین ایرانی که بیش ازهردینی به هنراهمیت می داد

بخشی ازپیش گفتاربرگردان کننده درچاپ دوم:              برکسی پوشیده نیست که شناخت هنراصیل مانوی وگفتگودرباره ویژگیهای برجسته مینیاتورهاوآثارخوشنویسی بازمانده ازتورفان،برای هرهنرمندوهنرجوی ایرانی ضرورت دارد.پی بردن به دقایق فنی آثارهنری نیاگان ماکه برای نگهداری ورواج دادن دسترنج خودبه شرق،به نواحی غربی چین– عمدتااستان شین جیان(سین کیانک)پناه برده بودندوتلاش درجهت کشف وآفتابی کردن زیبایی های نهفته دراین آثارجاودانه که عمدتازینت بخش موزه هنرهای هندی،آکادمی علوم انسانی وکتابخانه ملی برلین اند،بایدجزء وظایف هنرمندان ودانشجویان هنرشناخته شودتاباشناخت ودرک ریشه های اصیل هنری این مرزوبوم چندهزارساله،برهنرمدرن وپسامدرن درنگرندوآثاری بدیع بیافرینندکه درعین هویت اصیل ایرانی،متاثرازهنرفرامدرن آینده نیزباشد.زیرا،آن دسته ازهنرمندانی که به چکادهای بلندهنردست یافته اند،هرگزازریشه های اصیل فرهنگی وقومی خودنبریده اندوهمواره ریشه درگذشته دارندونگاه به آینده دوخته اند.امیداست ویراست تازه این اثربخشی ازنیازهای هنری شیفتگان هنراصیل ایرانی رابرآورده کند.برگردان کننده نکته ای ازتاریخ هنرایران آورده است که برای خواندن ودانستن سودمند می باشد:

            جاحظ نویسنده مسلمان وفات به سال ۲۳۸ هجری شمسی بااشاره به مانویان آورده است که ابراهیم سندی زمانی به اوگفته بود:«ای کاش زندیق هااین همه هشیارنبودندوبرای کاغذسفیدومرکب سیاه وبراق هزینه گزافی نمی پرداختندوخوشنویسی رابه چنان پایگاه برتری نمی رساندندوخوشنویسان رابه چنین رقابتی ترغیب نمی کردند.چه به راستی هیچ کاغذندیده ام که باکتاب هاوشیوه خوشنویسی آنان قابل مقایسه باشد».

           مانی فرزندیکی ازخاندان های اشرافی دوره اشکانی بوده است ودرسال ۲۱۶میلادی به دنیاآمدکه بنابرنوشته کتاب بیش ازتمام آیین هایی که تاکنون ظهورکرده اند،به هنرهای زیباپرداخته است.وگونه های تشریحی گوناگونی برای یک زندگی پاک به دست داده است.اونه تنهاخودشیوه ای درخوشنویسی ابداع کرده است،وکتابهایش حتاپس ازترجمه به زبانهای ایرانی وآسیای میانه به این خط نوشته می باشد،بلکه شخصاآثارش راهنرمندانه تذهیب می کرد.وچنانکه اشاره کردیم،اوحتابرای آموزش های خود،کتاب تصویرشده ای داشت به نام ارژنگ ودرآثارتبلیغی وتربیتی خودنیزگنجینه بزرگی ازیک سنت هنری برجای نهادص۵۸ازچاپ نخست.

           تاثیربزرگ هنرمانوی رادرتمدن اسلامی پس ازورودبه ایران می توان دید. 

          اشاره کردیم که مانویان کتابهای خودراتذهیب کرده،می آراستندودراین کار،عالیترین گونه خوش نویسی رابابهره گیری ازارژنگ وزربرگ به وجودمی آوردند.۶۵

          اینکه چرادین مانی جهانگیرنشدمی توان گفت این دین بیش تربه تبلیغات مسالمت جویانه متکی بودودیگرآنکه درتامین معاش پیروان خودسفارش خودرابه تنهاتامین معاش همان روزمی کرد.وآنان رابه ذخیره کردن نیازمندیهای آینده ترغیب نمی کرد.