تعدادی ازسربازان پادگان گرگان درتاریخ ۲/۱/۱۳۲۶ خورشیدی این عکس رابه یادگارگرفتند.درپشت عکس شعری دیده می
شودکه بیانگروضع سربازان ایرانی دراین دوره ودرددل آنان است دردوره سربازی و
بقول مردم آن زمان«اجباری »…
چونکه سربازم
شعری گویای وضع وزندگی سربازان ایرانی در ۷۰ سال پیش
همیشه روزشب دراضطرابم چونکه سربازم
به نزدخلق عالم روسیاهم چونکه سربازم
کشم تاچندبیدادوستم ازدست فرمانده ز بیدادش پریشان روزگارم
چونکه سربازم
چومن فارغ شوم ازافسرقسمت گرفتارواسیراستوارم چونکه سربازم
به مکروحیله بسیارروزی گربشهرآیم مدام ازترس دژبان درعذابم چونکه سربازم
رسددژبان بدآیین به نزدیک من مسکین گرفتارملال بی شمارم چونکه سربازم
بسی سخت است ودشوار است این ایام سربازی زسختی وروزشب رامی شمارم چونکه سربازم
نمانده گرکه چیزی بیش ازایام سربازی چوزاهدروزوشب رامی شمارم چونکه سربازم
شعری گویای وضع روانی سربازان ایرانی در سال ۱۳۲۵
قاعداسربازان جوانی که برای دفاع ازکشورومیهن خویش دریک نهادملی گردآمده بودندنمیبایستی باآنان رفتاری میشدکه سبب ایجادنارضایتی شودوبه تضعیف روحیه آنهاانجامدودرسرنوشت جنگ اثرمنفی بگذارد.ولی به سطح دانش وفرهنگ درجه داران وافسران بویژه رهبران آ ن زمان هم بایدتوجه داشت.
اکنون ازاین جوانان اگرکسانی زنده مانده باشندبایددرحدود۵ ۸ سال داشته وپیرورنجورباشند.۶ سال پیش ازآن زمان بعلت بی کفایتی رهبرخودکامه وآزمنددرجلوگیری ازتجاوزگران ومهاجمین،ارتش ایران شکست خوردونتوانست استقلال کشوروسرزمین خودرا حفظ کند.بنابراین مردم وجوانان سربازتحقیرشدند.اماهمه آنان ازپیروزیهای گذشته تاریخ وکشورخودآگاهی داشته اند.دست کم قهرمانان تاریخ ایران رااگردرحدافسانه هاهم بوده میشناختند.هنگامی که رادیووتلویزیون نبودمردم شبهادورهم جمع شده وباخوردن وگفتگووخواندن داستان وتاریخ واستوره هاسرگرم میشدند.بخشی ازاطلاعاتی که ردوبدل میشدازداستانهای شاهنامه بود.درآن زمان تاریخ هم ازراه مدرسه وکتابهای انگشت شمارتاریخی جای خودرادرکناراستوره هاکه البته افسانه های محض نبود،بازکرده بود. بدین ترتیب نوجوانان خانواده هاهم پیش ازاینکه به سربازی برونداطلاعاتی ازگذشته کشورخویش داشتند.وبنابراین پس ازاشغال غم انگیزکشورشان روحیه خودرابکلی نباختند.
این سربازان به حلقه ای اززنجیرمدافعان سرزمین ایران تعلق داشتندکه بمدت ده هزارسال برای حفظ استقلال ملت خودمبارزه کردندوجنگیدند،پیروزشدندیاشکست خوردندوصدهامیلیون نفرهم جان خودرادراین راه ازدست دادندتااینکه کشورخویش رابه نسل های بعدتحویل دادند.آشورنیرومندوبی رحم راشکست دادند،بابل راگشودند،کشورشهرهای متجاوزیونانی راتنبیه کردند،برای گوشمالی دادن سکاهای تاراجگرباعملیات آبی خاکی تادلتای روددانوب رفتند،درجنگ کارهه پیروزی درخشانی بدست آوردندوجلوی پیشروی ارتش نیرومند روم رابه سوی خاورزمین سدکردند،دربیشترجنگهای هفتصدساله ایران وروم رومیان راشکست دادند،درجنگ قادسیه شکست خوردندولی تسلیم نشدندتاسرانجام اعراب راازایران بیرون راندندونگذاشتندایرانیان عربی شوند.چنانکه دربقیه کشورهای شکست خورده ازعرب هااینطورشد.درکشمکش بامغول های ددمنش وبکلی بی فرهنگ و بی سوادباوجودتشتت واختلاف بسیاردرمیان زمامداران شکست خوردندولی سرانجام دست قوم مغول راازکشورخودکوتاه کردند.درجنگ چالدران باجانبازی فراوانی جنگیدنداماشکست آنان نیزافتخارآمیزبود.درجنگ کرنال پیروزی درخشانی بدست آوردند.ولی درجنگهای ایران وروس بعلت بیکفایتی پادشاه عیاش وتن پرورقاجاروشاهزادگان حسودودسیسه ونیرنگ استعمارانگلیس باوجودفداکاری وشجاعت زیادشکست خوردندوبخشهای بزرگی ازخاک ایران بدست قوم متجاوزروس افتاد.سربازان ایرانی که درمیدانهای جنگ تاریخ جنگیدندتوانستندبیش ترخاک ایران راحفظ وبه سربازان نسلهایی که درقرن بیستم وبیست ویکم می زیستندبسپارند.موقعیت راهبردی سرزمین ایران خودموجب دشواری بسیاردردفاع ازآن بوجودآورده بود.اماسربازان ایرانی توانستندسرزمین خودرانگهدارندوبه سربازانی ازنسلهای بعدبسپارند.آنان که همیشه ازدل جامعه وکشورخودبرمی خواستندوفرزندان مردم بودند،بعلت داشتن فرهنگ ودانش وآگاهی ملی پس ازهرشکست خودرابرای مبارزه بعدی آماده می کردند.ودراین مدت فرماندهان بزرگی هم به تاریخ معرفی کردند.
گرفتن تفنگهادردست ونشانه روی وداشتن حالت آمادگی برای حمله ودفاع دربرابردشمن فرضی چنانکه درعکس دیده می شود،درعین حال ناراضی بودن ازمحدودیت های موجودووضع خود،نشان می دهدوظیفه دفاع ازسرزمین وکشورخودراهم کنارنگذاشته اند.این آمادگی درعین نارضایتی نشان ازوجودعلایق ملی قوی وانگیزه جنگ وآمادگی برای روبروشدن بادشمن دارد.البته در این دوره چون ارتش ایران به سبک ارتش های غربی تشکیل شده بود،به زندگی سربازی سربازان توجه بیش تری نسبت به گذشته می شد.
ازطرفی تمام نارضایتی های سربازان که درشعرمنعکس شده است ناشی ازبرخوردبرتری طلبانه وبیمارگونه مسئولین نیست. زندگی دریک محیط تنگ وبادیسیبلین وزندگی درمحدودیت همراه باشرایط سخت سربازی بخشی ازنارضایتی هاراحتابرای افسران ودرجه داران بوجودمی آورد.امانه همه را.بخشی دیگرناشی ازبدرفتاری،کش رفتن ازحقوق ناچیزسربازان وخوراک آنان ونیازبه منعکس کردن ناراحتی هاروی ردیف های پایین تربوده است.تازه پس ازمدتی زندگی درپادگان وقتی به مرخصی کوتاهی درشهرمی رفتندبابهانه جویی «دژبان»هاروبرومی شدندکه به سربازان گیرمی دادندوسبب می شدندتاباخاطره تلخی به پادگان برگردند.دراین نهادکه مقرراتی برای تنظیم روابط فرماندهان باسربازان که یکسره ازقدرت ودرجه بی بهره بودند،وجودنداشت وفرهنگ عمومی ازاکنون پائین تربود،روابط انسانی بین افسروسربازوجودنداشت وافسران خودراموجوداتی برترمی دانستندونشان دادن واکنش های تندراحق خودمی دانستند.
فرماندهان آزاروفشارواهانت وحق کشی هارادرموردخودبه نوبت به افرادپائین ترمنعکس می کردندکه درآخرین درجه سربازان قرارداشتندوبیشترین فشارهابه آنان واردمی شد.
باهمه این مسایل هنگام گرفتن عکس یادگاری دردوره خاطره انگیزسربازی،باداشتن آگاهی ازتاریخ ووظیفه ملی خودچنین باغروروافتخارعکس گرفته اند.بگفته لکهارت مورخ انگیسی تاریخ صفوی:«ایرانیهاثابت کردندکه درمیدان جنگ سربازان خطرناکی هستند».سربازان ایرانی درطول تاریخ درازمدت کشورخودرویهمرفته دردفاع ازمیهن خودموفق بوده اندوگرنه اکنون کشوری بانام ایران وهویت ملی ایرانی وجودنداشت.آیااین کم چیزی است که سربازان ایرانی کشورخودرادرمدت چندهزارسال نگهداری کردندتاامروزیکی ازکشورهای بانام ونشان جهان باشد.