« گنجینه تاریخ ایران»
تالیف: دکتر عبدالعظیم رضایی
تا چند سال پیش ما( ایرانیان )تاریخ سراسری نداشتیم. در حالی که می دانیم تاریخ شناسنامه ملت ها است و برای داشتن هویت ملی بایدتاریخ ابتداتاانتهای ملت و کشور ایران و به گفته ساسانیان ایرانشهر را نوشته ودر اختیار مردم آن و مردم کشورهای دیگر قرار دادوتا به حقوق سیاسی و جغرافیایی و اقتصادی ما اعتراف نمایند و به آن احترام بگذارند. از این نظر کشور تازه تاسیس مالزی از ما که تاریخی ده هزار ساله داریم جلوتر است و رهبران آن کشور پس از اعلام استقلال ،یکی از کارهای مهمی را که انجام دادند ، تالیف تاریخی شش جلدی برای مالزی بود. ما تنها تاریخهایی داشتیم که گر چه برای نوشتن آنها زحمت کشیده شده بود ولی ،اگرکسی می خواست تاریخ طولانی و پر ماجرای کشور خویش راکه بطور منظم جمع آوری و نوشته شده باشد بخواند،و از نتیجه گیریهای آن بهره مند گردد، وجود نداشت و تنها در سالهای اخیر کتاب تاریخ ایران کمبریج توانست تا اندازه ای این تهی را پر کند. پیش از وقوع انقلاب اسلامی برای نخستین بار تاریخ ایران کمبریج بوسیله خاورشناسان و تعدادی از مورخین ایرانی نوشته شد که جامع و کافی نبود ولی با ارزش بود.
نخستین مورخ ایرانی که تاریخ سراسری کشور ما را نوشت دکتر عبدالعظیم رضایی است . پیش از او یعنی پیش از جنگ جهانی دوم مرحوم حسن پیر نیا مشغول نوشتن تاریخ ایران باستان بودکه وقوع جنگ جهانی و سپس یورش متفقین به ایران آن کوشش را ناتمام گذاشت و حسن پیر نیا هم دست از نوشتن برداشت . زیرا، یکی از مشکلات بوجود آمده گرانی کاغذ بود. بخش دوم از تاریخ ایران یعنی دوره اسلامی را نیز قرار بود که شادروان عباس اقبال آشتیانی بنویسد که آنهم نوشته نشد.
در سال ۱۳۵۰ تعداد زیادی از مورخین ایرانی و خارجی بوسیله محمد رضا شاه به اجتماعی دعوت شدند و یک زنجیره سخنرانی هم انجام شدتا تاریخ ایران نوشته شود . اماچون انگیزه ملی و همت می خواست و شاه و مسئولین فرهنگی وی این انگیزه و همت را نداشتند به سر نوشت «لژیون خدمتگزاران بشر »دچار شد و در عمل کاری انجام نگرفت.
نخستین تاریخ جامع و سراسری که بوسیله خود ایرانیها نوشته شد« گنجینه تاریخ ایران » بود که توسط زنده یاد دکتر عبدالعظیم رضایی با صرف هفت سال وقت و کار شبانه روزی و استفاده از ۵۰۰جلد کتاب مرجع و ترجمه های بسیار انجام شد.
دکتر عبدالعظیم رضایی میلاد در سال ۱۳۱۱ در روستای بیارک شهرستان کرج که از پیش مدارک تحصیلی متعدد در کارشناسی و پسا کارشناسی را گرفته بود و هنوز رشته علمی مورد نظر خود را پیدا نکرده بود ، به تحصیل در رشته تاریخ و ادیان پرداخت و دکترای خود را از دانشگاه تهران گرفت . وی از کوچکی به مطالعه روی آورده بود و شعر می گفت و یک کتابخانه شامل ده هزار نسخه کتاب هم بوجود آورد.
پس از هفت سال کار شبانه روزی توانست تاریخ ایران تا پایان دوره قا جاررا در ۱۲جلد بنویسد که ننوشتن دوره پهلوی خود از روی تدبیر بودو کار درستی هم انجام داد.زیرا، این دوره هنوز تاریخی نشده بودو روشن هم نبود.و سر انجام سلامت خو درا نیز از دست دادو در سال ۱۳۸۷ در ۷۶ سالگی * دنیا را به درود گفت.
توضیحی کوتاه در مورد کتابهای دوازده گانه گنجینه تاریخ ایران به این ترتیب لازم است:
جلد نخست : پیشدادیان و کیانیان
ایران در کهن ترین روزگاران که ازجغرافیای طبیعی فلات ایران آغاز می شود و تمدن آن دوره و فلزکاری ،معماری ،دینهای زرتشت ،مانی و مزدک و به دیگر دینهای آن دوره و به پیشدادیان و کیانیان و مسایل اجتماعی آن دوره می پردازد.
جلد دوم: ایران وهمسایگان آن
مانند سومر، بابل،آشور،ایلام،وپارس. و روابط حکومتهای پیش از مادها با پارسیان.و آنگاه پیدایش و فروپاشی ایلام جدید و فهرست پیامبران.نقش مهمی که قوم یهود در ادیان و از آن راه در دگر گونیهای دنیای باستان داشته است.
جلد سوم : مادها
وضعیت کوه نشینهادر برابر آشوریها،هیتها،میتانیها،کنعانیهاوپیدایش آغازین دولت در سر زمین ماد.
پیدایش اقوام پارس و ماد و پادشاهی پایدار در ماد.فرو پاشی نینوا و پایان امپراتوری آشور.و ناچار گردن نهادن مادها در برابر پارس ها.
جلد چهارم: پارسها و شاهنشا هان هخامنشی
پیروزی کوروش بر آستیاگ پادشاه مادوچگونگی رشد و پرورش او در پارس و ماد.خدمات کوروش به تمدن بشر ی و بویژه خدا پرستی او.ویژگیهای تمدن ایرانی درزمان کروش. انقلابی که کوروش دردنیای باستان بوجود آورد. پادشاهی کمبوجیه وروی کار آمدن گئوماتای مغ و کشته شدن وی بدست هفت نفر.
داریوش بزرگ و فرو خواباندن شورش های استان هاو مخالفت مناطق یونانی نشین و بدنبال آن جنگهای ایران و یونان.
جلد پنجم خشایار شاه وفعالیتهای جنگی وی مانند عبورازهلس پونت وجنگهایی که درخاک کوهستانی یونان در گرفت و پیروزیهای پارسیهادرآتن.اردشیر یکم،خشایار شاه دوم،داریوش دوم،اردشیر دوم،اردشیرسوم.آرش و داریوش سوم. گسترش تمدن ایران دردوره داریوش یکم.
جلد ششم اسکندر و جانشینان وی درایران.
جلد هفتم ساسانیان منابع تاریخ ساسانیان ،شاپور یکم ،زندگی و پیام مانی ،جنگهای ایران و روم،بهرام یکم ،اصل و نصب و اندیشه های مزدک و کشتار مزدکیان، بزرگمهر و شخصیت وی، بهرام چوبین، پناهنده شدن فیلسوفان یونان به ایران و…
جلد هشتم هرج و مرج های پس ازخسرو پرویز یورش مسلمانان به ایران وجنگهای بوجودآمده ،اوضاع ایران در زمان ساسانیان و بویژه اواخر آن.
جلد نهم ایران و اسلام جغرافیای عربستان ، روانشناسی و اندیشه عرب،گروهها و قبیله های عرب، سخنان تورات درباره عرب، بت پرستی، زندگی وجنگهای پیامبر اسلام،بعثت وهجرت،جنگهای ایرانیان وعربهادرزمان مامون،ودرپایان فرو پاشی خلافت و پیدایش سلسله های کوچک ایرانی.
جلد دهم ایران واسلام حکومت های پس از ورود اسلام به ایران طا هریان ،صفاریان،سامانیان، خاندان زیار،خاندان بویه،آذر بایجان هنگام چیره شدن عربها.
جلد یازدهم غز نویان و سلجوقیان ،کوچ ترکان به ایران،علوم وادبیات از یورش عرب تا یورش مغول. خوارزمشاهیان ،مغول و تیموریان.
جلد دوازدهم صفویان،افشاریان،زندیه و قاجار. انقلاب آرام و تغییر رژیم سیاسی.
کتابهای دکتر عبداعظیم بویژه دوکتاب تاریخ ده هزارساله ایران درچهارجلدوگنجینه تاریخ ایران دردوازده جلددر نمایشگاههای بهاری کتاب از پر فروشترین کتابهای تاریخی نمایشگاه بوده است.
دکتر عبدالعظیم رضایی در پیش گفتار کتاب « اصل و نسب و دین های ایرانیان باستان » ضمن اشاره به دلایل خود برای پرداختن به پژوهش های تاریخی و نگارش چنین کتاب هایی می نویسد : « … لازم است که مردم ایران از اصل و نسب خویش آگاهی هرچه تمام ترو کامل تر یابند و بدانند که دانش ما ازشرق و غرب نیست ، بلکه برعکس ، دانش آن ها ازایرانیان است . تازه به دوران رسیده های شرق و غرب که که از روی جهل ، ملت ما راوحشی و نا آگاه می دانند ، بدانند زمانی که آنان در توحش کامل به سر می بردند و مکان و مسکن شان معلوم نبود ، ایرانیان در تمدن و فرهنگ و آموختن به مردم دنیا سرآمد جهانیان بودند.*
این نوشتار برای این است که از یکی از فرزندان تواناو فزانه ایران یادی شود. به گفته فردوسی:
چو نیکی کند کس تو یادش بکن
ممان تا شود رنج نیکان کهن
از یاد کردن نیکان نباید کوتاهی کرد . مبادا که رنج آنها فراموش شود واز یاد برود. باید ارزش خدمتگذاران به کشور خویش را بدانیم و از آنها قدر دانی کنیم.
بجااست این نکته را یاد آوری کنیم که شاه با تمام قدرت و دارایی ها که در اختیارش بود و اطرافیان دانشمند، نتوانست بآنچه که مطرح کرده بود، برسدو همگام رفتن و وداع با قدرت ،در سال ۱۳۵۷ آنچه که وی بعنوان هدف تعیین کرده بود ،وجود نداشت اما،یک نفر آموزگار مصمم و توانا و دارای انگیزه ملی توانست به تنهایی آن کار را انجام دهد.و این نکته با ارزشی است که یک نفر عاشق به تنهایی هم چه کار ها می تواند انجام دهد.در حالیکه یک فر د هرزه و بی انگیزه و با امکانات بسیار،نمی تواند به آن هدف برسد.
*- تارنمای همشهری
* – تارنمای تاریخ ایران باستان